11.4. Zasady klasyfikacji instrumentów finansowych

Grupa Kapitałowa klasyfikuje aktywa finansowe do jednej z następujących kategorii:

• wyceniane według zamortyzowanego kosztu,
• wyceniane do wartości godziwej przez inne dochody całkowite,
• wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat.

Grupa Kapitałowa klasyfikuje zobowiązania finansowe do jednej z następujących kategorii:

• wyceniane według zamortyzowanego kosztu,
• wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat.

Klasyfikacja aktywów finansowych w dniu nabycia lub powstania zależy od modelu biznesowego przyjętego przez Grupę Kapitałową do zarządzania daną grupą aktywów oraz od charakterystyki umownych przepływów pieniężnych wynikających z pojedynczego aktywa lub grupy aktywów. Grupa Kapitałowa wyodrębnia następujące modele biznesowe:

• model „utrzymywane dla przepływów pieniężnych” – model, w którym powstałe lub nabyte aktywa finansowe są utrzymywane w celu pozyskiwania korzyści z umownych przepływów pieniężnych – model typowy dla działalności kredytowej;
• model „utrzymywane dla przepływów pieniężnych i na sprzedaż” – model, w którym aktywa finansowe po powstaniu lub nabyciu są utrzymywane w celu pozyskiwania korzyści z umownych przepływów pieniężnych, ale mogą być również sprzedawane – często i w transakcjach o wysokim wolumenie – model typowy dla działalności zarządzania płynnością;
• model rezydualny – inny niż model „utrzymywane dla przepływów pieniężnych” oraz „utrzymywane dla przepływów pieniężnych i na sprzedaż”.
• model biznesowy – Grupa Kapitałowa dokonuje wyznaczenia modelu biznesowego przy początkowym ujęciu aktywów finansowych. Grupa Kapitałowa określa model biznesowy na poziomie poszczególnych grup aktywów, w kontekście obszaru działalności, w związku z którą aktywa finansowe powstały lub zostały nabyte, między innymi w oparciu o:
  • sposób oceny i raportowania wyników portfela aktywów finansowych,
  • sposób zarządzania ryzykiem związanym z tymi aktywami oraz zasad wynagradzania osób zarządzających tymi portfelami.

W modelu biznesowym „utrzymywane dla przepływów pieniężnych Grupa wyznacza następujące kryteria klasyfikacyjne:

• sprzedaż nieznacząca (poniżej 5% portfela), nawet jeżeli jest częsta,
• sprzedaż nieczęsta (nie więcej niż 1 transakcja – rozumiana jako 1 sprzedaż) – sporadyczna ilość transakcji sprzedaży w ciągu roku, nawet pomimo znaczącej wartości,
• sprzedaż blisko terminu zapadalności (okres nie dłuższy niż 5% pozostającego okresu do terminu zapadalności).

Ponadto Grupa Kapitałowa stosuje kryterium „sprzedaży incydentalnej” w przypadku wzrostu poziomu ryzyka kredytowego, zmiany prawa lub regulacji – sprzedaż realizowana w celu utrzymania zakładanego poziomu kapitału regulacyjnego, na zasadach opisanych w strategii zarządzania takimi portfelami.

Ocena charakterystyk wynikających z umowy przepływów pieniężnych polega na ustaleniu, poprzez przeprowadzenie testu umownych przepływów pieniężnych (test SPPI, z ang. Solely Payments of Principal and Interest test), czy wynikające z umowy przepływy pieniężne z tego składnika aktywów są jedynie spłatą kwoty głównej i odsetek od kwoty głównej pozostałej do spłaty. Odsetki obejmują zapłatę za wartość pieniądza w czasie, za ryzyko kredytowe związane z kwotą główną pozostałą do spłaty w określonym czasie i za inne podstawowe ryzyka i koszty związane z udzieleniem finansowania, a także marżę zysku.

Charakterystyka wynikająca z umownych przepływów pieniężnych pozostaje bez wpływu na klasyfikację składnika aktywów finansowych, jeśli:

• mogłaby mieć tylko niewielki wpływ na wynikające z umowy przepływy pieniężne z tytułu tego składnika (cecha de minimis). W celu potwierdzenia cechy de minimis Grupa Kapitałowa dokonuje kalkulacji procentowej zmiany przepływów pieniężnych dla każdego okresu sprawozdawczego oddzielnie, a także łącznie w całym okresie życia instrumentu finansowego. Nie stanowi naruszenia testu SPPI sytuacja, w której procentowa zmiana przepływów pieniężnych nie przekroczy progu istotności na poziomie 5%;
• nie jest prawdziwa, tj. jeżeli wpływa na wynikające z umowy przepływy pieniężne z tytułu instrumentu tylko w przypadku wystąpienia zdarzenia niezwykle rzadkiego, wyjątkowo nietypowego i bardzo mało prawdopodobnego (cecha non genuine).

W celu dokonania wyżej wymienionego ustalenia Grupa Kapitałowa uwzględnia potencjalny wpływ charakterystyki wynikającej z umowy przepływów pieniężnych w każdym okresie sprawozdawczym i łącznie w całym okresie życia instrumentu finansowego.

Test SPPI jest przeprowadzany dla każdego aktywa finansowego w modelu „utrzymywane dla przepływów pieniężnych” lub „utrzymywane dla przepływów pieniężnych i na sprzedaż” na dzień początkowego ujęcia (w tym dla modyfikacji istotnej po ponownym ujęciu aktywa finansowego).

W odniesieniu do aktywów finansowych posiadających cechy związane ze zrównoważonym rozwojem (tzw. zielone pożyczki – dla których dostarczenie przez klienta świadectwa charakterystyki energetycznej umożliwia skorzystanie z obniżonej marży na kredycie), podczas oceny zmienności przepływów brany jest pod uwagę możliwy wpływ cechy związanej ze zrównoważonym rozwojem w każdym okresie sprawozdawczym i łącznie przez cały okres kredytowania oraz czy wpływ tej cechy na umowne przepływy pieniężne jest powiązany z ryzykiem kredytowym. W przypadku, gdy wraz ze wzrostem lub spadkiem ryzyka kredytowego oprocentowanie ulega podwyższeniu lub obniżeniu, co wskazuje na dodatnią relację pomiędzy marżą kredytu a poziomem ryzyka kredytowego, kryteria SPPI nie są naruszone a tym samym kryterium testu SPPI zostaje spełnione.

Grupa Kapitałowa analizuje m.in. następujące cechy aktywów finansowych, które skutkują brakiem zdania testu SPPI:

• dźwignia w konstrukcji oprocentowania rozumianej jako mnożnik większy niż 1,
• prawo do udziału w zysku wierzyciela – przepływy pieniężne wynikające z umowy nie są jedynie spłatą kwoty głównej i odsetek od kwoty głównej pozostałej do spłaty,
• ograniczenie odpowiedzialności dłużnika (skutkujące powstaniem aktywa typu non recourse),
• opcja wcześniejszej spłaty i wydłużenia (prolongaty) warunkowana przyszłym zdarzeniem ekonomicznym niezwiązanym z umową, w szczególności niezwiązanym ze zmianą poziomu ryzyka kredytowego kredytobiorcy,
• kowenanty umowne skutkujące tym, że wraz ze wzrostem lub spadkiem ryzyka kredytowego oprocentowanie ulega obniżeniu lub podwyższeniu, co wskazuje na ujemną relację pomiędzy marżą kredytu a poziomem ryzyka kredytowego,
• stopy jednostronnie ustalane przez Grupę Kapitałową (stopy administrowane), o ile nie stanowią przybliżenia rynkowej stopy zmiennej.

Jeżeli na podstawie oceny jakościowej w ramach testu SPPI nie można ustalić, czy przepływy pieniężne wynikające z umowy stanowią jedynie spłatę kwoty głównej i odsetek, przeprowadzany jest test porównawczy (ocena ilościowa), tzw. test benchmarkowy w celu ustalenia jak różniłyby się (niezdyskontowane) przepływy pieniężne wynikające z umowy od (niezdyskontowanych) przepływów pieniężnych, które powstałyby, gdyby wartość pieniądza w czasie nie została zmieniona (poziom referencyjny przepływów pieniężnych). Grupa Kapitałowa wykonuje testy benchmarkowe głównie w sytuacji niedopasowania częstotliwości aktualizacji stopy procentowej do tenoru stopy procentowej, aktualizacji stopy procentowej w oparciu o uśredniane wartości stóp procentowych czy aktualizacji stopy procentowej w oparciu o wartości opóźnione (np. wartość obowiązująca na jeden miesiąc przed momentem przeszacowania). Kryterium istotności różnicy w przepływach między umową testowaną a benchmarkową na poziomie pojedynczego scenariusza zostało ustalone na poziomie 5% dla sumy niezdyskontowanych przepływów pieniężnych w horyzoncie trwania umowy oraz 5% dla sumy przepływów pieniężnych w kwartalnych okresach sprawozdawczych.