35. Kredyty i pożyczki udzielone klientom

Klasyfikacja i wycena kredytów i pożyczek udzielonych klientom do poszczególnych kategorii wyceny jest dokonywana zgodnie z zasadami określenia modelu biznesowego i oceny charakterystyki wynikających z umowy przepływów pieniężnych, o których mowa w nocie „Ogólne zasady rachunkowości dotyczące instrumentów finansowych”.

Do pozycji kredyty i pożyczki udzielone klientom zalicza się:

• należności z tytułu kredytów i pożyczek,
• należności z tytułu faktoringu,
• oraz należności z tytułu leasingu finansowego.

Do kategorii kredytów i pożyczek udzielonych klientom wycenianych do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat zaklasyfikowano następujące produkty: pożyczka gotówkowa, karty kredytowe i kredyty odnawialne, które w zapisach umownych zawierały mnożnik w formule oprocentowania.

Grupa Kapitałowa koryguje wartość bilansową brutto kredytów mieszkaniowych wycenianych według zamortyzowanego kosztu ujmując wpływ:

• ryzyka prawnego dotyczącego potencjalnych spraw spornych dla portfela kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych oraz istniejących spraw spornych dotyczących ekspozycji kredytowych ujętych na datę bilansową w sprawozdaniu z sytuacji finansowej (patrz „Koszt ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych”)
• ustawowych wakacji kredytowych ujęty w drugiej połowie roku 2022.

Ustawowe wakacje kredytowe wprowadzone zostały ustawą z dnia 7 lipca 2022 roku o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom z dnia 14 lipca 2022 roku (dalej: „Ustawa”), zawierającą pakiet wsparcia dla kredytobiorców spłacających kredyty hipoteczne. Zgodnie z założeniami Ustawy ustawowe wakacje kredytowe dotyczyły kredytów hipotecznych udzielonych w złotych polskich i dawały możliwość zawieszenia spłaty kredytu na 8 miesięcy w latach 2022 – 2023 – po dwa miesiące w III i IV kwartale 2022 roku i po jednym miesiącu w każdym z czterech kwartałów 2023 roku. Z zawieszenia spłaty kredytu mógł skorzystać klient, jeśli umowa została zawarta przed 1 lipca 2022 roku, a okres kredytowania kończył się po 31 grudnia 2022 roku. Z wakacji kredytowych można było skorzystać wyłącznie w przypadku jednego kredytu. Harmonogram spłaty rat kredytowych, w przypadku skorzystania przez klienta z tego udogodnienia, ulegał wydłużeniu o liczbę wykorzystanych miesięcy wakacji kredytowych.

Grupa Kapitałowa uważa, iż uprawnienia klientów do skorzystania przez nich z zawieszenia spłat kredytu stanowiły ustawową modyfikację przepływów pieniężnych, która nastąpiła w dniu podpisania Ustawy przez Prezydenta tj. 14 lipca 2022 roku.

W związku z powyższym w drugiej połowie 2022 roku Grupa Kapitałowa skorygowała wartość bilansową brutto kredytów hipotecznych dokonując pomniejszenia przychodu odsetkowego. Wartość korekty została ustalona jako różnica wartości bieżącej szacowanych przepływów pieniężnych, wynikających z umów kredytowych, uwzględniającej zawieszenie płatności rat oraz bieżącej wartości bilansowej brutto portfela kredytowego. Kalkulacja straty oparta była na założeniu, że około 63% klientów posiadających kredyt hipoteczny udzielony w PLN zdecyduje się na skorzystanie z wakacji kredytowych (współczynnik partycypacji klientów).

Do końca grudnia 2023 roku 298,5 tysiąca klientów Grupy Kapitałowej złożyło wniosek o zawieszenie spłaty kredytu hipotecznego, co stanowiło 54% liczby kredytów oraz 64% wartości bilansowej brutto kredytów ogółem, które mogły być objęte wakacjami kredytowymi. Łączna liczba zawnioskowanych zawieszeń według stanu na 31 grudnia 2023 roku wyniosła 2 055 tysięcy, co stanowiło 47% maksymalnej liczby rat do zawieszenia dla wszystkich uprawnionych klientów.

W czwartym kwartale 2023 roku Grupa Kapitałowa dokonała oszacowania faktycznego poziomu straty z tytułu wakacji kredytowych, biorąc pod uwagę m.in. dane empiryczne dotyczące współczynnika partycypacji korzystania klientów z wakacji kredytowych oraz przedpłat dokonywanych przez klientów w okresie trwania programu ustawowych wakacji kredytowych.

Na podstawie wyników powyższej analizy w 2023 roku Grupa Kapitałowa dokonała aktualizacji poziomu straty z tytułu wakacji kredytowych oraz proporcjonalnego zmniejszenia dotychczasowej amortyzacji tej straty. Łączny efekt ujęty w księgach Grupy Kapitałowej z tego tytułu wyniósł 105 milionów PLN (w tym zmniejszenie straty ujętej w lipcu 2022 roku w wysokości 130 milionów PLN oraz proporcjonalne zmniejszenie dotychczasowej amortyzacji w kwocie 25 milionów PLN) – co przełożyło się na zwiększenie wyniku odsetkowego oraz zmniejszenie korekty wartości bilansowej brutto kredytów. Zrealizowana strata z tytułu ustawowych wakacji kredytowych, bez efektu amortyzacji wyniosła zdaniem Grupy Kapitałowej 2 980 milionów PLN wobec 3 111 milionów PLN ujętych w lipcu 2022 roku.

Obecnie w Sejmie toczą się prace nad uzgodnieniem zmian do ustawy o finasowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom z dnia 7 lipca 2022 roku, które udostępniłyby kredytobiorcom możliwość skorzystania z ustawowych wakacji kredytowych również w 2024 roku. W przypadku wejścia w życie zmienionych przepisów, w zależności od przyjętych rozwiązań, mogą one mieć istotny wpływ na wynik finansowy Banku w 2024 roku. Zgodnie z przyjętą praktyką, Bank uważa, iż uprawnienia klientów do skorzystania przez nich z zawieszenia spłat kredytu na kolejne okresy będą stanowiły ustawową modyfikację przepływów pieniężnych, która nastąpi w dniu podpisania zmian do ustawy przez Prezydenta.

Dodatkowo Grupa Kapitałowa koryguje wartość bilansową brutto kredytów mieszkaniowych oraz konsumenckich wycenianych według zamortyzowanego kosztu ujmując wpływ potencjalnych zwrotów prowizji dla klientów z tytułu przewidywanej przedterminowej spłaty w przyszłości czynnych kredytów konsumenckich i hipotecznych.

Ujęcia należności z tytułu leasingu finansowego opisano w nocie „Leasing” punkt „Leasing – Leasingodawca”.

W pozycji kredyty i pożyczki udzielone klientom zaprezentowano korektę z tytułu rachunkowości zabezpieczeń wartości godziwej dla kredytów stanowiących pozycję zabezpieczaną (nota „Rachunkowość zabezpieczeń i pozostałe instrumenty pochodne”).

• „Wynik z tytułu odpisów na oczekiwane straty kredytowe,
• „Koszt ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych”.

Informacje w zakresie ekspozycji na ryzyko kredytowe zostały szerzej opisane w nocie „Ryzyko kredytowe – informacje finansowe”.