Poniżej prezentujemy czynniki makroekonomiczne, które kształtowały gospodarkę krajową w 2023 roku.
PKB na granicy recesji i ożywienie w drugiej połowie roku
Krajowa gospodarka w pierwszej połowie roku znalazła się na granicy recesji, a PKB spadał w ujęciu r/r. Druga połowa roku przyniosła poprawę – dynamika PKB przyspieszyła z -0,6% r/r w II kwartale do ok. 1% r/r w IV kwartale 2023 roku. Na początku roku konsumpcja spadała, co było skutkiem obniżenia się realnej siły nabywczej dochodów spowodowanego kilkunastoprocentową inflacją. W III kwartale spadek inflacji, w połączeniu ze stabilnym wzrostem nominalnych dochodów w otoczeniu rekordowo niskiego bezrobocia, przyczynił się do ożywienia popytu konsumpcyjnego, chociaż jego siła pod koniec IV kwartału nieco osłabła. Przez cały rok utrzymał się solidny wzrost inwestycji o 8%. Inwestycje wspierała transformacja energetyczna, która została wymuszona wysokimi kosztami energii. Pozytywnie na aktywność inwestycyjną oddziaływała też finalizacja projektów finansowanych w ramach kończącej się perspektywy finansowej UE. Negatywny wpływ na aktywność gospodarczą w 2023 roku miało odwracanie się cyklu zapasów, po ich nienaturalnie silnym wzroście w 2022 roku. Pozytywny wkład do wzrostu PKB miał natomiast eksport netto – import znajdował się pod negatywną presją ze strony słabej konsumpcji i niższych zakupów ze strony przedsiębiorstw, a jego dynamika była niższa niż dynamika eksportu. W trakcie 2023 roku nastąpiła szybka poprawa równowagi zewnętrznej polskiej gospodarki – deficyt na rachunku obrotów bieżących, wynoszący w 2022 roku 2,4% PKB, zamienił się w 2023 roku w ponad 1% PKB nadwyżki, do czego przyczynił się gwałtowny spadek cen importowanych towarów.
Rynek pracy odporny na spowolnienie
W 2023 roku sytuacja na rynku pracy była stabilna, pomimo trwającego spowolnienia wzrostu gospodarczego. Stopa bezrobocia rejestrowanego w grudniu 2023 roku wyniosła 5,1% i była o 0,1 p.p. niższa niż na koniec 2022 roku. Systematycznie poprawiały się wskaźniki aktywności zawodowej – według Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności w III kwartale rekordowe 56,8% populacji w wieku 15-85 lat pracowało, a stopa aktywności zawodowej wynosiła 58,4%. Liczba obcokrajowców na krajowym rynku pracy systematycznie rosła, przy czym dane ZUS wskazują na stabilizację liczby ubezpieczonych Ukraińców oraz wzrost liczby pracowników z innych państw.
Spadek popytu na pracę był widoczny w mniejszej liczbie wolnych miejsc pracy w gospodarce (111 tys. w III kwartale) oraz spadającym zatrudnieniu w sektorze przedsiębiorstw. Nominalne płace rosły w 2023 roku w tempie dwucyfrowym, przy czym najsilniejszy wzrost odnotowano na początku roku. Wzrost płacy minimalnej o (średnio) 17,8% w 2023 roku zapewnił zauważalny impuls, który znalazł odzwierciedlenie w ponadprzeciętnym wzroście płac nominalnych obserwowanym w sektorach o relatywnie większym pokryciu płacą minimalną (np. zakwaterowanie i gastronomia, administracja). W pierwszej połowie roku płace w sektorze przedsiębiorstw rosły wolniej niż inflacja. Wzrost płac realnych powrócił jednak jesienią, a jego przyspieszenie jest motorem nadchodzącego ożywienia konsumpcji.
Szybka dezinflacja
W 2023 roku nastąpiła wyraźna dezinflacja – inflacja CPI obniżyła się z 18,4% r/r w lutym do 6,2% r/r w grudniu. Spadek inflacji był możliwy dzięki wygasaniu negatywnego szoku kosztowego, który po ataku Rosji na Ukrainę gwałtownie podbił ceny energii oraz żywności. Jednocześnie w mocy pozostawały rozwiązania regulacyjne, które w przeszłości ograniczyły wzrost cen żywności i energii. Od lutego do końca roku tempo wzrostu cen żywności wyhamowało z 24,0% r/r do 6,0% r/r, tempo wzrostu cen nośników energii z 31,1% r/r do 9,8% r/r, a ceny paliw, które w lutym 2023 roku rosły o 30,8% r/r, w grudniu spadały o 6,0% r/r. Jednocześnie inflacja bazowa, CPI po wyłączeniu żywności i energii, spowolniła do 6,9% r/r w grudniu z 12,0% r/r w lutym 2023 roku. Na koniec 2023 roku impet inflacji bazowej był o połowę niższy niż na początku roku, ale jednocześnie przestał się obniżać, sygnalizując, że inflacja bazowa może się zakotwiczyć na zbyt wysokim poziomie.
Finanse publiczne pod presją, ale pod kontrolą
Sytuacja krajowych finansów publicznych od połowy 2022 roku systematycznie pogarsza się na tle innych państw UE. Z grona prymusów fiskalnych w 2021 roku, w trakcie kolejnych dwóch lat Polska przesunęła się w kierunku dolnej części unijnego rankingu pod względem salda fiskalnego, do czego przyczyniły się m.in. programy „mrożenia” cen nośników energii, reforma PIT i konieczność skokowego zwiększenia wydatków zbrojeniowych (z ok. 2% PKB przed 2022 rokiem do ok. 4% PKB w 2023 roku). Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych po III kwartale 2023 roku wyniósł 5,4% PKB. Ministerstwo Finansów oczekuje, że w całym 2023 roku wyniesie on 5,6% PKB. Dług publiczny w III kwartale wzrósł do 48,7% PKB i pozostaje niski na tle UE.
Korekta poziomu stóp procentowych
W pierwszej połowie roku Rada Polityki Pieniężnej (RPP) utrzymywała stopy procentowe na niezmienionym poziomie. Dopiero na posiedzeniu we wrześniu nastąpiła nieoczekiwanie głęboka obniżka stóp procentowych NBP o 75 pkt. bazowych, po której nastąpił bardziej zachowawczy ruch o 25 pkt. bazowych w październiku. Następnie RPP przeszła w tryb wyczekiwania i nie zapowiada zmian parametrów polityki pieniężnej. Rada podkreśla wysoką niepewność związaną z polityką fiskalną oraz regulacyjną, a także w zakresie tempa ożywienia gospodarczego w Polsce. W tych warunkach Rada uznała, że bieżący poziom stóp procentowych sprzyja realizacji celu inflacyjnego w średnim okresie.
Stopy procentowe NBP (na koniec okresu)
| IV kwartał 2022 (%) | IV kwartał 2023 (%) | |
|---|---|---|
| Stopa referencyjna | 6,75 | 5,75 |
| Stopa redyskontowa weksli | 6,80 | 5,80 |
| Stopa dyskontowa weksli | 6,85 | 5,85 |
| Stopa lombardowa | 7,25 | 6,25 |
| Stopa depozytowa | 6,25 | 5,25 |