14.1. Wycena i prezentacja produktów ubezpieczeniowych

Poniżej zaprezentowano kluczowe różnice w wycenie i prezentacji produktów ubezpieczeniowych, które mają zastosowanie do Grupy Kapitałowej, a które weszły w życie po wdrożeniu MSSF 17.

Standard ma zastosowanie do umów ubezpieczenia, umów reasekuracji oraz umów inwestycyjnych z uznaniowym udziałem w zyskach.

Nowy standard definiuje umowę ubezpieczenia jako umowę, w której jedna strona przyjmuje znaczące ryzyko ubezpieczeniowe od posiadacza polisy i zobowiązuje się do zrekompensowania ubezpieczonemu niekorzystnego efektu wynikającego z niepewnego przyszłego zdarzenia. Definicja ta jest co do zasady spójna z definicją obowiązującą w MSSF 4.

Poza zakresem standardu pozostają m.in. umowy inwestycyjne, gwarancje na produkt wydane przez producenta, gwarancje kredytowe, obligacje katastroficzne i tzw. pogodowe instrumenty pochodne (umowy, które wymagają płatności w oparciu o czynnik klimatyczny, geologiczny lub inną zmienną fizyczną, która nie jest specyficzna dla strony umowy).

Najistotniejszy wpływ na wystąpienie różnic względem dotychczas obowiązującego MSSF 4 mają:

• wycena zobowiązań i aktywów z tytułu umów ubezpieczenia, która:
  • jest oparta o wartość najlepszego oszacowania przyszłych przepływów pieniężnych;
  • uwzględnia wartość pieniądza w czasie;
  • obejmuje korektę ryzyka z tytułu ryzyka niefinansowego;
  • uwzględnia oczekiwaną wartość przyszłych zysków;
• rozpoznawanie spodziewanych zysków dla grupy umów ubezpieczenia w czasie, proporcjonalnie do tzw. jednostek świadczonych usług, odpowiadających poziomowi świadczonych usług przez zakład ubezpieczeń w poszczególnych okresach sprawozdawczych;
• rozpoznanie całej spodziewanej straty z tytułu umów ubezpieczenia w momencie, w którym jednostka oceni, że zawarta umowa rodzi obciążenie, co może mieć miejsce na dzień początkowego ujęcia tej umowy lub przy późniejszej wycenie;
• odrębna (od umów z działalności bezpośredniej) wycena zobowiązań i aktywów z tytułu reasekuracji biernej.

Do momentu wdrożenia nowego standardu Grupa Kapitałowa ujmowała wynik na działalności ubezpieczeniowej w pozycji przychody z tytułu prowizji linia „oferowanie produktów ubezpieczeniowych”, który obejmował przychody z tytułu składki, koszty działalności ubezpieczeniowej, odszkodowania wraz ze zmianą rezerw techniczno-ubezpieczeniowych oraz wpływ udziału reasekuratora w przedmiotowych pozycjach.

Z uwagi na fakt, iż Grupa Kapitałowa oferuje produkty ubezpieczeniowe wraz z kredytami i pożyczkami oraz produktami leasingowymi i brak jest możliwości zakupu w Grupie Kapitałowej identycznego co do formy prawnej, warunków i treści ekonomicznej produktu ubezpieczeniowego bez zakupu kredytu, pożyczki czy produktu leasingowego, opłaty uzyskiwane przez Grupę Kapitałową z tytułu sprzedaży produktów ubezpieczeniowych traktowane były jako integralna część wynagrodzenia z tytułu oferowanych instrumentów finansowych. Cała składka otrzymana przez Grupę dzielona była zgodnie z Rekomendacją U na podstawie modelu względnej wartości godziwej na część dotyczącą:

• produktu ubezpieczeniowego – wycenianą modelem aktuarialnym zgodnie z wymogami MSSF 4 (rozpoznawanego w przychodach z tytułu prowizji, linia „oferowanie produktów ubezpieczeniowych”)
• produktu kredytowego – rozliczaną metodą efektywnej stopy procentowej i ujmowaną w przychodzie odsetkowym oraz, w części odpowiadającej za wykonanie usługi pośrednictwa, jeżeli ubezpieczycielem jest spółka z Grupy Kapitałowej, rozliczaną liniowo w okresie trwania produktu ubezpieczeniowego i ujmowaną w przychodzie prowizyjnym (linia: oferowanie produktów ubezpieczeniowych).

Koszty bezpośrednio związane ze sprzedażą produktów ubezpieczeniowych były rozliczane jako element zamortyzowanego kosztu instrumentu finansowego lub jednorazowo. Rezerwa na przyszłe zwroty alokowana była do instrumentu finansowego oraz do usługi ubezpieczeniowej zgodnie z modelem względnej wartości godziwej.

Grupa Kapitałowa prezentowała działalność ubezpieczeniową w następujących pozycjach sprawozdania z sytuacji finansowej:

• Aktywa z tytułu działalności ubezpieczeniowej – należności z tytułu reasekuracji i udział reasekuratora w rezerwach techniczno – ubezpieczeniowych.
• Zobowiązania z tytułu działalności ubezpieczeniowej – rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe na pokrycie bieżących i przyszłych roszczeń oraz kosztów, jakie mogą wynikać z zawartych umów ubezpieczenia, tj.:z tytułu składek, na ryzyka niewygasłe, na niewypłacone odszkodowania lub świadczenia, na premie i rabaty dla ubezpieczonych, a także odroczone prowizje reasekuracyjne oraz zobowiązania z tytułu reasekuracji.
• Zobowiązania wobec klientów – „Zobowiązania z tytułu produktów ubezpieczeniowych”: zobowiązania z tytułu produktów unit-linked, produktu „bezpieczny kapitał”, produktów strukturyzowanych oraz polisolokat.

Zgodnie z MSSF 17, wszystkie produkty ubezpieczeniowe oferowane przez Grupę Kapitałową są ujmowane i wyceniane zgodnie z tym standardem jako produkty ubezpieczeniowe. Na poziomie skonsolidowanym Grupy Kapitałowej, składka otrzymana przez Grupę nie jest już dzielona zgodnie z Rekomendacją U na podstawie modelu względnej wartości godziwej (ten model został utrzymany dla jednostkowych sprawozdań finansowych Banku).

Składniki wyniku ubezpieczeniowego, łącznie z częścią stanowiącą dotychczas część przychodów odsetkowych, prowizyjnych lub kosztów działania Grupy Kapitałowej, dotyczące w bezpośredni sposób umów ubezpieczeniowych wyceniane są zgodnie z modelem aktuarialnym i prezentowane w „Wyniku z działalności ubezpieczeniowej” i odpowiednio w liniach „Przychody z działalności ubezpieczeniowej (z wyłączeniem reasekuracji) i „Koszty działalności ubezpieczeniowej (z wyłączeniem reasekuracji)”.

Wdrożenie MSSF 17 na poziomie skonsolidowanym wpłynęło również na wartość bilansową kredytów i pożyczek udzielonych klientom. Element składki rozpoznawanej zgodnie z modelem względnej wartości godziwej, korygujący wartość bilansową brutto kredytów na poziomie Banku, na poziomie skonsolidowanym stanowi element aktywów i zobowiązań z działalności ubezpieczeniowej, wycenianych zgodnie z zasadami MSSF 17.

Począwszy od 1 stycznia 2023 roku produkty tj. zobowiązania z tytułu produktów unit-linked, „bezpieczny kapitał”, wcześniej ujmowane zgodnie z MSSF 9, są wyceniane zgodnie z MSSF 17 jako element zobowiązań z działalności ubezpieczeniowej (dotychczas prezentowane w pozycji „Zobowiązania wobec klientów” – „Zobowiązania z tytułu produktów ubezpieczeniowych”). Produkty strukturyzowane i polisolokaty zaś, jako produkty o charakterze inwestycyjnym, w dalszym ciągu są ujmowane zgodnie z MSSF 9 w linii „Zobowiązania wobec klientów”.

Grupa zastosowała MSSF 17 po raz pierwszy w okresie zaczynającym się 1 stycznia 2023 roku. Grupa wdrożyła MSSF 17 w podejściu retrospektywnym pełnym oraz zmodyfikowanym dla części portfela (metoda MRA). Ze względu na konieczność przygotowania danych porównawczych, przyjmuje się jako dzień przejścia na nowy standard 1 stycznia 2022 roku.

Szczegółowe zasady rachunkowości oraz informacje finansowe w zakresie działalności ubezpieczeniowej zostały opisane w nocie DZIAŁALNOŚĆ UBEZPIECZENIOWA.